İslamcılık Fikir Akımının Geçerliliğini Kaybettiği Dönüm Noktası
Tarihsel Arka Plan
İslamcılık (veya siyasal İslam) kavramı, modern dönemde Müslüman toplumlarda dinî referanslı bir siyaset anlayışının yükselişiyle birlikte ortaya çıktı. Bu fikir akımı, yalnızca bireysel inanç veya ibadetle sınırlı kalmıyor; dinin toplumsal, ekonomik ve siyasal alana da hâkim olması gerektiğini savunuyordu. Örneğin, devletin hukuk düzeni, eğitim sistemi ve toplumsal değerleri gibi alanların İslam şeriatına göre yeniden biçimlenmesi yönünde bir iddia vardı. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
20. yüzyılın ortalarından itibaren, özellikle sömürge sonrası dönemde ve Arap milliyetçiliğinin başarısızlığı ve devletlerin krizleri neticesinde, İslamcılık fikir akımı önemli ölçüde destek buldu. 1967’deki Altı Gün Savaşı’nın ardından Arap dünyasında milliyetçi ideallerin çöktüğüne dair algı, İslamcı akımları güçlendirdi. [1]
Ancak 2000’lerin başından itibaren bu akımın hem pratikte hem de düşünsel düzeyde ciddi sınamalarla karşılaştığı görülmektedir.
Geçerliliğini Kaybetme Süreci: Hangi Olay?
İslamcılık fikir akımının “geçerliliğini kaybettiği” tek ve mutlak bir olaydan söz etmek zor; ancak akademik literatürde sıkça şu dönüm noktalarına işaret edilmektedir:
– 2010–2011’de başlayan Arap Baharı ve ardından gelen “Arap Kışı” süreci. Bu süreçte İslamcı partiler ve hareketler ya yönetimi devraldı ama büyük ölçüde başarısız oldu ya da yeniden marjinalleşti. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
– Diğer yandan, İslamcı hareketlerin somut olarak toplumsal ve siyasal bir proje olarak başarılı bir model sunamaması ve “post‑İslamcılık” denilen bir paradigmanın yükselmesi. Bu durumda İslamcılık fikri toplumsal meşruiyetini yitirdiği görüşü ortaya çıkmıştır. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
Özetle, İslamcılık akımının “geçerliliğini kaybettiği olay” olarak en yaygın işaret edilen an, Arap Baharı sonrası İslamcı hareketlerin öz‑beklentilerini karşılayamaması ve toplum nezdinde eski dinamizmini yitirmesidir.
Akademik Tartışmalar: Neler Söyleniyor?
Akademik literatürde iki önemli kavram öne çıkıyor: “İslamcılık” ve “post‑İslamcılık”.
– “Post‑İslamcılık” terimi, özellikle Asef Bayat ve Olivier Roy gibi düşünürler tarafından geliştirilmiş; İslamcılığın deneyimlenmiş bir dönemden sonra enerjisinin tükendiğini ve yeni bir döneme geçildiğini savunmaktadır. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
– Örneğin Roy, İslamcı hareketlerin “somut ve yaşanabilir bir toplumsal model” ortaya koyamadığını, bu nedenle toplumun başka arayışlara yöneldiğini belirtmektedir. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
– Ayrıca, bazı çalışmalar Türkiye özelinde gösteriyor ki; artık İslamcı partiler “muhafazakâr demokrat” çizgiye kaymış ve klasik İslamcılık söyleminden uzaklaşmıştır. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
Akademik tartışmalara göre İslamcılığın gerilemesinin temel sebepleri şunlardır:
– Yönetimde bulunan İslamcı aktörlerin beklenen dönüşümü gerçekleştirememesi, ekonomik, sosyal sorunları çözememesi.
– Modern devletlerin yönetim, hukuk ve uluslararası ilişkiler bağlamında karşılaştığı zorluklar; İslamcı söylemlerin bu bağlamda yetersiz kalması.
– Genç kuşakların farklı kimlik, kültür ve toplumsal beklentiler geliştirmesi; din‑temelli siyaset yerine daha bireysel, kültürel ve hak temelli taleplerin öne çıkması.
– İslamcılığın içindeki farklı stratejik yaklaşımların yarışması; ılımlı, radikal, demokratik yolların hepsinin sınırlanması ya da başarısızlık yaşaması.
Sonuç
İslamcılık fikir akımının “hangi olaydan sonra” geçerliliğini kaybettiğini tek bir tarih olarak belirtmek güç olmakla birlikte, akademik literatürde bu dönüşümün Arap Baharı sonrası döneme denk geldiği vurgulanmaktadır. Bu süreçte İslamcı hareketlerin toplumsal destekleri azalmış, düşünsel meşruiyetleri sorgulanmış ve yerlerini ‘post‑İslamcılık’ gibi yeni paradigmalara bırakma eğiliminde olmuşlardır.
Dolayısıyla, İslamcılık – tek bir olayla değil – daha ziyade bir sürecin neticesi olarak geçerliliğini büyük ölçüde yitirmiş sayılabilir. Bu, fikir akımının tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez; ancak klasik biçimiyle hegemonik bir ideoloji olma fonksiyonunu yitirdiği görülmektedir.
Etiketler
#İslamcılık #Postİslamcılık #Siyasalİslam #ArapBaharı #DüşünselTartışma
::contentReference[oaicite:11]{index=11}
—
Sources:
[1]: https://en.wikipedia.org/wiki/Islamicrevival?utmsource=chatgpt.com “Islamic revival”